Radca prawy to nie tylko specjalista z zakresu prawa cywilnego, który udzieli porady  w sprawie pracowniczej czy też rozwodowej lub pomoże przy sporządzeniu umowy. To również osoba, o której warto pamiętać w razie podejmowania działań w procesie karnym, niezależnie od roli w jakiej przyjdzie nam występować. Jeśli zatem jesteśmy podejrzani lub oskarżeni o popełnienie przestępstwa czy też zostaliśmy przestępstwem pokrzywdzeni, zawsze przysługuje nam możliwość skorzystania z usług radcy prawnego i to na każdym stadium prowadzonego postępowania.

Reprezentacja podejrzanego

Praktyka pokazuje, że z punktu widzenia interesów osoby, której zarzuca się popełnienie przestępstwa istotna jest fachowa pomoc już na etapie postępowania przygotowawczego, zanim akt oskarżenia zostanie skierowany do Sądu. To jest właśnie ten moment, który może mieć decydujący wpływ na całe postępowanie. Dlatego tak ważne jest, aby już z chwilą pierwszego kontaktu z Policją lub Prokuraturą skorzystać z porady radcy prawnego, który pomoże nam przygotować odpowiednią strategię obrony. Radca prawny doradzi nam również czy złożyć wyjaśnienia w sprawie czy też odmówić ich składania, będzie także pomocny przy zapoznawaniu się z aktami postępowania karnego.

Obrona oskarżonego

Z chwilą skierowania aktu oskarżenia do Sądu, podejrzany staje się oskarżonym. Decyzja o wniesieniu oskarżenia nie przesądza jednak jeszcze automatycznie o skazaniu. Oskarżony ma szereg uprawnień procesowych pozwalających skutecznie kwestionować jego winę, w szczególności może składać wnioski o przeprowadzenie dowodów. Radca prawny działając jako obrońca na pewno doradzi nam czy i jaki wniosek dowodowy zgłosić, pomoże też w formułowaniu składanych oświadczeń. Wsparcie radcy prawnego umożliwi nam również zorientować się czy nie zachodzą przesłanki do warunkowego umorzenia postępowania,  odstąpienia od wymierzenia kary bądź jej nadzwyczajnego złagodzenia. Istotna rola to także uczestniczenie w rozmowach ugodowych z ewentualnym pokrzywdzonym, których pozytywny efekt może przyczynić się do złagodzenia wymierzonej kary.

Ochrona interesów pokrzywdzonego

Choć postępowanie karne kojarzy się powszechnie głównie z osobą podejrzanego lub oskarżonego, szczególną pozycję zajmuje w nim także pokrzywdzony. Jest to osoba, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo (np. właściciel rzeczy, która została przez oskarżonego zniszczona lub skradziona, osoba pobita, znieważona, itp.). Osoba pokrzywdzona przestępstwem może w toku postępowania korzystać z pomocy radcy prawnego działającego w charakterze pełnomocnika. Uprawnienie to aktualizuje się już w chwili popełnienia przestępstwa przeciwko pokrzywdzonemu, którego radca prawny może wesprzeć np. przy składaniu do organów ścigania zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa.  Przyznanie statusu pokrzywdzonego rodzi też szereg innych uprawnień, w tym w szczególności umożliwia złożenie wniosku o naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem (w podanym przykładzie – wartość zniszczonej rzeczy) albo zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Radca prawny doradzi nam kiedy powinniśmy z takim wnioskiem wystąpić, podpowie też jakie wnioski dowodowe złożyć aby fakt wystąpienia szkody i jej wysokość potwierdzić.

Pokrzywdzony jako oskarżyciel posiłkowy  i subsydiarny

W sprawach ściganych z oskarżenia publicznego, pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego. Uzyskanie tego statutu następuje przez złożenie stosownego oświadczenia i nie oznacza, że z chwilą jego złożenia uprawnienie do reprezentacji przez radcę prawnego wygasa. Wręcz przeciwnie, z tym właśnie momentem pokrzywdzony uzyskuje szereg uprawnień (może brać udział w rozprawie, zadawać pytania osobom przesłuchiwanym, składać wnioski dowodowe i wnosić środki odwoławcze), które może realizować korzystając z pomocy radcy prawnego jako pełnomocnika.  

Warto też zwrócić uwagę, że nie zawsze organy ścigania podzielają nasz pogląd o zaistnieniu przestępstwa, często też negują jego dokonanie przez wskazywanego przez nas sprawcę. Między innymi w tych przypadkach dochodzi do wydania postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postepowania przygotowawczego. Radca prawny pomoże w takiej sytuacji sporządzić zażalenie na takie orzeczenie, które podlegać będzie kontroli Sądu. W razie ponownej, negatywnej decyzji organu ścigania, konieczne będzie sporządzenie subsydiarnego aktu oskarżenia, który może być przygotowany i podpisany wyłącznie przez pełnomocnika, tj. m.in. właśnie przez radcę prawnego

Radca prawny pełnomocnikiem oskarżyciela prywatnego

Raca prawny uprawniony jest do świadczenia pomocy prawnej również na rzecz oskarżyciela prywatnego. Jest to pokrzywdzony, który wnosi i popiera oskarżenie w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, czyli takich, w których akt oskarżenia nie jest sporządzany przez organy ścigania (np. zniesławienie, zniewaga, naruszenie nietykalności cielesnej). Szczególnie istotna jest w tym przypadku pomoc radcy prawnego przy sporządzenia prywatnego aktu oskarżenia, który musi spełniać przewidziane prawem wymogi formalne.

Radca prawny zapewnia zatem kompleksową reprezentację w postepowaniu karnym, dla każdej osoby będącej jego uczestnikiem. Jego wsparcie jest możliwe także w sprawach  karno-skarbowych, w których reprezentuje: oskarżonego, interwenienta oraz podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej. Takie same zasady rządzą postępowaniem w sprawach o wykroczenia, w których radca prawny może reprezentować interesy obwinionego, pokrzywdzonego i oskarżyciela posiłkowego.